ΠΩΣ ΑΣΚΕΙΣ ΠΕΙΘΑΡΧΙΑ ΣΕ ΕΝΑ ΠΑΙΔΙ
Πειθαρχία σημαίνει να διδάσκουμε όχι απλώς να τιμωρούμε και σκοπός είναι ο αυτοέλεγχος του παιδιού.
Πρέπει να είμαστε αυστηροί;
Η αυστηρή τιμωρία για έλεγχο της συμπεριφοράς του παιδιού υποβιβάζει τη διαδικασία εκπαίδευσης και ενισχύει τον εξωτερικό έλεγχο και όχι τον αυτοέλεγχο του παιδιού. Στην πειθαρχία πρέπει το παιδί να διδάσκεται ακριβώς τι περιμένουμε από αυτό κυρίως ενθαρρύνοντας θετικές συμπεριφορέςκαι λιγότερο αντιδρώντας στις αρνητικές συμπεριφορές.
Πειθαρχούν σωστά οι γονείς τα παιδιά τους σήμερα;
Συχνά χρησιμοποιούν υβριστικά λόγια, σωματική τιμωρία και απειλές που όμως έχουν κακή επίδραση στην αίσθηση ασφάλειας και αυτοεκτίμησης του παιδιού. Το μάλωμα δεν πρέπει να ξεπερνά την έκφραση δυσαρέσκειας απέναντι στην συμπεριφορά και ποτέ να μην περιλαμβάνει υποβιβαστικά ή υβριστικά σχόλια (π.χ. είσαι κακό παιδί, είσαι άχρηστος κλπ). Φαίνεται πως το μάλωμα χρησιμοποιείται και μπορεί να μεταπέσει σε ψυχολογική κακοποίηση. Διδάσκουμε τους γονείς ότι έχουν “ ένα καλό παιδί που κάνει κακά πράγματα μερικές φορές”.
Η σωματική τιμωρία μαθαίνει ότι σε κάποιες καταστάσεις επιτρέπουν να χτυπούμε έναν άνθρωπο και κατά προτίμηση αδύναμο ή μικρότερο μας. Η συχνή χρήση ακόμη και ήπιας μορφής σωματικής τιμωρίας την κάνει λιγότερο αποτελεσματική και δελεάζει τον γονέα να κλιμακώσει με κίνδυνο την κακοποίηση.
Οι απειλές ότι “θα σε δώσω” ή “θα σε αφήσω” είναι οι πιο καταστροφικές ψυχολογικά γιατί το παιδί μπορεί να ζει με αυτό τον φόβο πολύ καιρό μετά. Από την άλλη πολλά παιδιά μπορούν να κατανοήσουν πότε η απειλή είναι ανεφάρμοστη και φυσικά δεν πιάνει. Μια απειλή μικρής απώλειας κεκτημένων είναι σωστή ( π.χ. όχι παιχνίδι στον υπολογιστή για 1 εβδομάδα) αρκεί να ενεργοποιείται η τιμωρία όταν παραβιαστεί ο κανόνας.
Ποια θέση πρέπει να παίρνουν οι γονείς όταν το παιδί βγαίνει εκτός;
Ο γονεικός ρόλος αφορά σε μια δυναμική ισορροπία μεταξύ της τοποθέτησης ορίων και της ενθάρρυνσης της ελευθερίας έκφρασης και αναζήτησης. Η συμπεριφορά των παιδιών βελτιώνεται όταν θέτουμε ξεκάθαρα όρια. Αισθάνονται ασφάλεια μέσα στα όρια. Οι γονείς πρέπει να συμφωνούν μεταξύ τους σε ποιο σημείο θα θέσουν το όριο και πως θα το επιβάλλουν και να το κάνουν ξεκάθαρο με απλά λόγια στο παιδί.
Τα όρια θα πρέπει να συνάδουν με την ηλικία και τον χαρακτήρα του παιδιού. Πολλά όρια μαζί μπορεί να μπερδέψουν το παιδί και να επηρεάσουν την ανάπτυξη αυτονομίας. Η τιμωρία πρέπει να είναι σύντομη και να ακολουθεί αμέσως τη συμπεριφορά και είναι πολύ αποτελεσματική όταν συνοδεύεται από έπαινο της συνετής συμπεριφοράς.
Ποια θεωρείται σωστή τιμωρία;
2 αποτελεσματικές μέθοδοι τιμωρίας είναι η αδιαφορία και η απομόνωση- timeout. Η αδιαφορία μπορεί να μειώσει μια συχνή, ενοχλητική αλλά σχετικά άκακη συμπεριφορά και είναι αποτελεσματική σε προνήπια. Πρέπει ο γονιός να καταλάβει τι προκαλεί τη συμπεριφορά στο παιδί και να προσπαθήσει να αποφύγει το αίτιο και να προτείνει μια εναλλακτική συμπεριφορά στο παιδί. Ίσως η ενοχλητική συμπεριφορά ενταθεί για λίγες εβδομάδες προτού αρχίσει να μειώνεται. Ένα παιδί, που προσπαθεί να προκαλέσει την προσοχή των γονιών θα ενοχληθεί πολύ όταν το αγνοήσουν και θα αγριέψει. Όταν όμως καταλάβει πως δεν υπάρχει κοινό να παρακολουθεί το ξέσπασμα οργής θα μειώσει τη συμπεριφορά. Σε κάθε περίπτωση που το παιδί παίζει ήσυχα και όμορφα θα πρέπει να επαινείται.
Η απομόνωση διακόπτει τη συμπεριφορά και αμέσως κάνει τη σύνδεση με δυσάρεστη συνέπεια. Αρχικά χρειάζεται μεγάλη προσπάθεια, μερικές φορές απαιτείται να κρατήσουμε σωματικά το παιδί στη θέση της απομόνωσης ( π.χ. σε μια γωνία) χωρίς όμως να μιλάμε ή να κοιτάζουμε το παιδί μέχρι να λήξει ο χρόνος ( περίπου 1 λεπτό ανά έτος ηλικίας ανά έτος ηλικίας όσο κι αν μας προκαλέσει).
Η απομόνωση είναι απλά τιμωρία, δεν μπορεί να σκεφτεί αφηρημένα το “λάθος” του. Η αναστάτωση του παιδιού μπορεί να μειωθεί αν ο γονιός είναι προετοιμασμένος να κατευθύνει το παιδί σε πιο αποδεκτές δραστηριότητες και να ακολουθήσει προσοχή και έπαινος.
Κρίστυ Καραγιαννίδου Τζίμα
Παιδίατρος